به بهانه یكصدمین سال بنیانگذاری حوزه علمیه قم؛
یك قرن حضور
راستابلاگ: سید محسن محسنی- قم پژوه- در یادداشتی به بهانه یکصدمین سال بنیانگذاری حوزه علمیه قم شخصیت و اقدامات آیت الله میرزا محمد فیض قمی (ره) را واکاوی کرده است.
به گزارش راستابلاگ به نقل از ایسنا در این یادداشت می خوانیم: مرحوم میرزامحمد فیض قمی فرزند میرزا علی اکبر فیض، به سال ۱۲۹۳ هجری قمری در شهر قم دیده به جهان گشود و بعد از فراگیری مقدمات و ادبیات نزد آقا شیخ محمد حسن علامه و مرحوم آیت الله حاج آقا احمد طباطبائی (متوفای ۱۳۳۲ هجری قمری ) برادر مرحوم آیت الله حاج آقا حسن قمی و مرحوم آیت الله حاج میرزا محمد ارباب (در گذشته به سال ۱۳۴۱هجری قمری) و مرحوم آیت الله حاج میرزا ابوالقاسم کبیر قمی(متوفای سال۱۳۵۳هجری قمری) سطوح را فرا گرفت و سپس در سال ۱۳۱۲ هجری قمری به تهران عزیمت کرد و اصول را از محضر مرحوم میرزا حسن آشتیانی(صاحب حاشیه کبیر بر رسائل شیخ انصاری متوفای ۱۳۱۹ هجری قمری) و حکمت را نزد حکیم قمی آقا میرزا محمود شاطر آقا بزرگ آقا میرزا حسن جلوه و کلام را از محضر آقا شیخ علی رشتی (متوفای ۱۳۲۷هجری قمری) تلمذ نمود. وی از احفاد عارف ربانی، مولی محسن فیض کاشانی (متوفای ۱۰۹۱ هجری قمری) است که نامش در سر لوحه مشاهیر عالم ثبت گردیده است. اجازات وی از هشت طریق به محدثینی چون ثقه الاسلام کلینی و شیخ صدوق و شیخ طوسی – قدس سرهم – می رسد و مزار شریفش در کاشان محل زیارت مومنین است.
هجرت به نجف
معظم له به سال ۱۳۱۷ (ه. ق) جهت تکمیل معلومات و اندوخته های خویش به نجف اشرف مهاجرت و در آنجا ساکن گردید و از محضر عالمان بزرگ و استادان سترگ آن زمان بهره ها برد، از جمله:
۱-مرحوم آیت الله العظمی سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (ره) (صاحب عروه الوثقی) متوفای سال ۱۳۳۷ هجری قمری
۲-مرحوم آیت الله العظمی آخوند ملامحمد کاظم خراسانی (ره) (صاحب کفایه الاصول) متوفای سال ۱۳۲۹ هجری قمری
۳-مرحوم آیت الله العظمی آقا شیخ فتح الله شریعت اصفهانی(ره) (صاحب رساله لاضرر و غیره) متوفای سال۱۳۳۹ هجری قمری
۴-مرحوم آیت الله العظمی حاج میرزا حسین نوری(ره) (صاحب مستدرک الوسائل) متوفای سال ۱۳۲۰ هجری قمری
هجرت به سرّمن رأی:
مرحوم آیت الله العظمی فیض قمی با آنکه از محضر این اساتید بزرگ بهره مند شده بود و مفتخر به اجازه اجتهاد و نقل روایت از آنها گردیده بود، ولی گویا خودرا از درس مرحوم آیت الله العظمی آقا میرزا محمد تقی شیرازی(قدس سره) (متوفای سال ۱۳۳۸هـ. ق) بی نیاز نمی دید، پس برای سیر در دقایق افکار و بهره گیری از اخلاقیات این عالم بزرگ، رهسپار سامراء گردید و در شمار اعاظم تلامذه میرزای دوم قرار گرفت و خود در آنجا حوزه درسی تشکیل داده و به تعلیم و تربیت طلاب پرداختند و مورد توجه و عنایت استاد، واقع گشت چنانکه احتیاطات مطلقه خویش را بدو ارجاع می فرمود با آنکه دهها مجتهد جامع در آن حوزه وجود داشتند و همین مورد پایه بنیان مرجعیت ایشان را بالا آورد و چون به قم بازگشت نیز گروهی از اهالی ساوه، قم، کاشان و اکناف که از آیت الله شیرازی در باره صلاحیت علماء برای ارجاع احتیاطات جویا می شدند، همه را به ایشان ارجاع می دادند، از این لحاظ مرجعیت معظم له مستحکم گردید.
بازگشت به قم
ایشان در سال ۱۳۳۳ هجری قمری بنا به دعوت اهالی قم با گرفتن مدارک اجتهادی از جمیع اساتید به درخواست والده اش که از زنان مجلّله خاندان زندیه و از دودمان شیخ علی خان زند بود – و پیر و فرتوت گشته و در بستر بیماری افتاده بود – ناگزیر به ترک حوزه سامراء شد و با وجود آن که استاد معظمش به اقامت دائم ایشان در قم مایل نبودند، وارد قم شده و در اثر استقبال فراوان و مراجعات مکرر مردم و اصرار والده، ناچار در قم رحل اقامت افکنده و در رأس فقهاء و صدر علمای قم قرار گرفت. در پی آن دارای ریاست عامّه می گردد و ناچار می شود سفری برای حرکت دادن عائله به سامراء برود، پس بکوشید تا موافقت آیت الله شیرازی را جلب نماید و برای همیشه در قم سکونت ورزند. مرحوم آیت الله حاج آقا احمد طباطبائی(ره) در اولین شب ورود مرحوم آیت الله فیض به قم، محل نماز خود (صحن بزرگ) را به ایشان واگذار می کنند و جالب این که همین کار را مرحوم آیت الله فیض (ره) با مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره) در هنگام ورود ایشان به قم انجام میدهند و بعد از استقرار آیت الله فیض در این شهر، حوزه درسی در حرم مطهر، دائر می کند و تمام اهتمام خودرا برای ایجاد تغییرات جدید در مدرسه مبارکه فیضیه- که وضع نامطلوبی پیدا کرده بود – به کار می گیرد.
مدرسه فیضیه
بنای این مدرسه را -که در شمال صحن عتیق آستانه مقدسه حضرت معصومه (سلام الله علیها) واقع گردیده – به استناد کتیبه-ای که در قسمت جنوبی مدرسه قرارداد به شاه طهماسب صفوی نسبت می دهند، در قسمتی از کتبیه مزبور چنین آمده است. "قد اتفق بناء هذه العماره الشریفه والعتبه السّنیه و السّده العلّیه الفاطمیّه فی زمان دوله... ابوالمظفّر، شاه طهماسب بهادرخان، ... السادات والنّقباء الاشراف الامیرشرف الدّین اسحق تاج الشرف الموسوی فی سنه ۹۳۹"و پس این مدرسه را تا اواخر قرن یازدهم، "مدرسه آستانه" می نامیدند. بدین جهت با همین اسم در اسناد بازمانده از قرن مزبور – و همچون در وقف نامه کتاب هایی که شاه عباس در سال ۱۳۰۷ بر این مدرسه وقف نموده ذکرگردیده... و از اواخر قرن مزبور نام این مدرسه- ظاهراً به مناسبت تدریس و سکونت ملامحسن فیض کاشانی (داماد صدرالمتألهین شیرازی) در آن – به فیضیّه تغییر یافت و به این نام اشتهار پیدا کرد. اما مرحوم ناصرالشریعه در کتاب "تاریخ قم" در وجه تسمیه این مدرسه گوید: ظاهراً چون در جنب مزار سرکار فیض آثار است، بدین نام موسوم گشته است. ولی قول قوی همان است که چون مرحوم ملامحسن فیض داماد ملاصدرا در آنجا سکونت داشته است به این نام شهرت یافته است.
"شاردن"، "تاورنیه" و اروپائیان دیگری که در نیمه قرن یازدهم از قم دیدن نموده اند، از این مدرسه نیز یاد کرده و آنرا توصیف کرده اند. از مجموع توصیف های آنان استفاده می شود که: بنای مدرسه در آن دو طبقه و اطاق های آن دارای مهتابی و ایوان بوده و حجرات در اطراف محوطه ای قرار داشته که با دوازده پله به صحن کهنه مربوط می شده است، حوض آب بزرگی در وسط حیاط و در چهار طرف آن، چهار درخت بزرگ قرار داشته است.
گرچه قم حدود ۵۰ مدرسه دینی دارد؛ لکن از میان آنان مدرسه فیضیه به چند جهت اشتهار جهانی پیدا کرده است.
۱-به دلیل سکونت ملامحسن فیض کاشانی "ره" داماد صدرالمتالّهین و تدریس و تدرس در آن.
۲- به علت پرورش علمای بزرگ و مراجع عالیقدری چون "امام خمینی (ره)" و تدریس علمای بزرگ هر عصر در این محل و اقامه نماز جماعات مهم در آن
۳- این مدرسه در کنار صحن مطهر و در میدان آستانه قرار دارد و طبعاً محل رفت و آمد زوار حرم مطهر حضرت معصومه "علیها سلام" بوده و هست.
۴- کماندوهای رژیم سفّاک پهلوی در دوم فروردین ۱۳۴۲ (مصادف با ۲۵ شوال ۱۳۸۲ و سالگرد شهادت امام صادق مقابل السلام) با لباس های مبدّل بر مدرسه وحشیانه یورش بردند و طلاب حاضر در مدرسه را کشته و مجروح کرده و در و پیکر مدرسه را شکستند (شرح این حادثه در کتاب های مربوط به تحلیل و بررسی نهضت اسلامی مورد دقت قرار گرفته است.)
۵- مخالفت رژیم با این مدرسه جز این فاجعه هولناک، پی آمدهای دیگری چون بستن درب مدرسه را به همراه داشت و لکن در اوج انقلاب شکوهمند اسلامی درب مدرسه توسط طلاب و مردم باز شد و بار دیگر این مدرسه، مرکز مبارزان و دانش جویان علوم اسلامی گردید.
مقدمات تأسیس حوزه
در آن زمان تعدادی از پیشه وران قم، قسمت تحتانی مدرسه فیضیه را اشغال و بعنوان انبار از حجره های آن استفاده می کردند و تعدادی از غرفه ها هم مبدل به قهوه خانه شده بود.
مرحوم آیت الله فیض نخست مرحوم آیت الله آقاشیخ محمدرضا شریعتمدار ساوجی (متوفای سال ۱۳۶۳هجری قمری) را در یکی از حجرات مدرسه فیضیه - که به مناسبت تدریس و سکونت ملامحسن فیض کاشانی (ره) داماد صدرالمتالهین نامگذاری شده و تولیت مدرسه و برخی از موقوفات این مدرسه مبارکه در خاندان فیض بوده، سکنی داد که ۲۰ سال وی در آنجا حجره داشت و به تدریج به تخلیه حجرات و مرمّت آنها همت گماشت و تمام حجرات را مسکن طلّاب و روحانیون قرار داد.
مشارالیه همچون کسانی است که اجازه روایت و درایت مفصلی علاوه بر اجازه اجتهاد از آیت الله فیض داشت و در آن اجازه معظم له طریق هشتگانه روایتی خودرا تا شیخ طوسی (علیه السلام) به تفصیل با سلسله روایت شرح داده است.
آیت الله فیض در سال ۱۳۳۳ (هجری قمری) از سامره به قم مراجعت و در سال ۱۳۳۶(هجری قمری) مدارس فیضیه و دارالشفاء و مدرسه خان را – که اغلب حجراتش انبار بقال و علّاف و سوختدان حمام و یا منزلگه غرباء و دارالمساکین گشته و اطاق های بزرگ فوقانی آن قهوه خانه عمومی و بالاخانه های کوچکش تفریحگاه تعدادی از آلوده گان افیون شده بود – تدریجاً از ید غاصبین بیرون آورده و به تعمیر اساسی آنها همت گمارد و همه را مسکن طلاب علوم دینی گرداند و شهر قم را بعد از یک قرن "ابتداء از سال ۱۲۳۱(هـ. ق) که تاریخ فوت مرحوم میرزای قمی (ره) صاحب قوانین است" که این یکصد سال را دوره قحطی علمی می نامند از نو به زینت علم و زیور دانش آراسته گردانید و به این مناسبت از ناحیه آقای سید محمد باقر متولی باشی در روز عید غدیر سال ۱۳۳۶(هجری قمری) در صحن عتیق قم چراغانی و جشن بسیار باشکوهی منعقد و در آن جشن جمعیت انبوهی از طبقات مختلف اهالی شهر و تمامی روحانیون و طلاب شرکت کرده بودند.
دعوت از آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره)
در سال ۱۳۴۰(هـجری قمری)، یعنی یکصد سال پیش، مرحوم آیت الله فیض"ره"برای بسط دائره علوم و فرهنگ اسلامی و توسعه و تکمیل این تشکیلات و ایجاد نهضت علمی مصمّ و با استعانت از خداوند تبارک و تعالی و توسّل به فاطمه معصومه "سلام الله علیها" دست یاری دراز کرده و از علماء مستقر در قم تقاضای کمک می نماید که همچون می توان از مرحوم آیت الله حاج میرزا محمد قمی"ره" معروف به ارباب (متوفای۱۳۴۱) نام برد که ایشان واقعاً و حقیقتاً در همراهی در دعوت از مرحوم حاج شیخ سنگ تمام گذاشت و پس در آن برهه از زمان و در کمک به آیت الله فیض قمی (ره) در امر دعوت تمام همّ خودرا مبذول داشت برای اینکه مرحوم آقای فیض از شاگردان باهوش و با ذکاوت معظم له بوده و بسیار هم به وی علاقمند بود و می گفتند به دو تن از شاگردان خود افتخار می کرد که در رأس آن آیت الله فیض قمی (ره) و دوّمی خاتم المحدثین مرحوم آیت الله حاج شیخ عباس قمی (ره) بودند و هر دو منشأ اثر بودند اوّلی در تحکیم و تجدید حوزه علمیه و دومی در نشر احادیث و اخبار آل رسول (ص) و در این خصوص به با اهمیت ترین شاگردان آن مرحوم در مجله نور علم "نجوم امت شماره ۳" دوره دوّم شماره ۴ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم سال ۶۵ ارجاع داده می شود و الان از سایه حضور معنوی این فقیه و مرجع ایثارگر (یعنی مرحوم آیت الله فیض) یک قرن می گذرد. رضوان الله تعالی علیهم.
و بالاخره مرحوم آیت الله آقای فیض (ره) از حضرت آیت الله العظمی آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (قدس سره) که تا آن وقت در شهر اراک بودند برای اقامت در قم کتباً دعوت بعمل آوردند تا رونق بیشتری به حوزه قم ببخشند. سپس حجت الاسلام آقای حاج میرزا سید حسن برقعی را با مکتوبی به اراک فرستادند و دعوت قبلی خودرا با اعزام نامبرده تاکید کردند، بالاخره آیت الله حائری به فاصله چند روز پیش از اختتام سال ۱۲۹۹ خورشیدی مطابق سال ۱۳۴۰ هجری قمری با حوزه اختصاصی خویش از اراک به قم هجرت نمودند و در این شهر اقامت می گزینند، در نتیجه از انضمام حوزه اراک به حوزه قم و در اثر توأم شدن آن رضیع، حوزه ثالثی بوجود آمده جامع فعلی علمی قم که پای بمرحله رشد و کمال مطلوب گذاشت. بنابر این معظم له به تهیه مقدّمات استقبال پرداخته، آقای تولیت را بر آن داشت که چادری در شاه جمال بپا دارد و فرمان داد تا بازار را تعطیل کنند و اهالی تا شاه جمال مقدم ایشان را استقبال کنند.
پس از ورود آیت الله حائری (ره) به قم، معظم له محل نماز جماعت خودرا که مسجد بالاسر بود به ایشان واگذار کرد و پس از نماز، واعظ معروف، مرحوم حاج شیخ جواد مشایخی اراکی را به منبر فرستاد تا به معرفی آیت الله حائری(ره) بپردازد و از فضائل و مکارم ایشان مردم نمازگزار را باخبر سازد و مرحوم آیت الله حائری (ره) پس از یک ماه، محل نماز خودرا به صحن عتیق انتقال دادند و از مرحوم آیت الله فیض – که در مسجد امام نماز می خواندند – می خواهند که برای اقامه نماز جماعت بجای اول خود باز گردند و ایشان می فرمایند: به احترام نماز شما دیگر در صحن مطهر اقامه جماعت نخواهم کرد.
آیت الله فیض (ره) بعد از رحلت آیت الله العظمی آقای آسید ابوالحسن اصفهانی (ره) در شمار مراجع تقلید جهان تشیّع در آمدند برای اینکه معظم له از سی سال قبل همیشه مورد ارجاع احتیاطات مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمد تقی شیرازی (ره) و بعد از آنهم مرجع احتیاطات آیت الله العظمی آقا سیدابوالحسن اصفهانی (ره) بوده اند. و روشن گردید که مرحوم آیت الله فیض در تأسیس حوزه مقدسه علمیه قم نقش بسزائی داشته اند جزاه الله عن الاسلام والمسلمین خیر الجزاء.
ایشان درباب امور طلاب و روحانیون، کمک به مستضعفین و ایتام، تامین ذغال محرومین و امور رفاهی مردم قم تمام همّت خودرا مبذول کردند و در قحطی قم تلاش وافری از خود به یادگار گذاشتند و در امور سیاسی منجمله پشتیبانی از مرحوم آیت الله شهید مدرس (ره) و از آیت الله آقای حاج آقا حسین قمی (ره) در زمان نخست وزیری سهیلی که در تهران مستقر شده بودند برای مساعدت با مرحوم آیت الله قمی با تعدادی از علماء و فضلاء حوزه به مرکز مراجعه کردند تا خواسته علماء اجرائی گردد.
همین طور به موقوفات اهمیت و اهتمام زیادی داشتند و بیشتر موقوفات آنزمان در قم و اطراف و اکناف بخط و امضاء و مهر و تأیید ایشان بوده است که همچون می توان از موقوفات مسجد امام مقابل السلام که خود هم متولی موقوفات و اثلاث باقیه "ثلث مرحوم حاج باقر حمامّی" بوده و هم تولیت مسجد امام مقابل السلام را اباً عن جدٍ داشته اند و همین طور می توان از موقوفه مدرسه فیضیه که توسط محدّث شهیر مرحوم حاج میرزا عبدالحسین نائینی(ره) در اردستان وقف گردیده و آیت الله فیض بعنوان ناظر تعیین گردیده اند، نام برد.
شاگردان آن مرحوم
حوزه پر برکت درسی مرحوم آیت الله فیض شاگردان بسیاری برای حوزه علمیه پرورش دادند که بعنوان نمونه می توان از حضرات آیات و علمای اعلام آتی الذکر که همگی مجتهد مسلم بودند نام برد.
مرحوم حاج شیخ محمدرضا شریعتمدار ساوجی قدیمی ترین اصحاب ایشان (متوفای۱۳۶۳ هجری قمری)، مرحوم حاج میرزا مصطفی صادقی (متوفای ۱۳۵۸ هجری قمری)، مرحوم حاج سید مرتضی فقیه، مرحوم حاج شیخ احمد فقیهی، مرحوم نعیمی، مرحوم حاج شیخ عباس مستقیم – داماد ایشان –، مرحوم میرزا عباس فیض – فرزند ایشان – صاحب بیش از چهل اثر، مرحوم حاج شیخ عباس حائری صفائی، مرحوم حاج شیخ ابوالقاسم نحوی، مرحوم حاج آقا مهدی فیض قمی – فرزند ایشان-، مرحوم حاج شیخ علی پائین شهری، مرحوم حاج محمد باقر قمی فرزند مرحوم آیت الله حاج شیخ ابوالقاسم کبیر، مرحوم حاج سید محمد باقر طباطبایی سلطانی، مرحوم حاج سید سجاد علوی گرگانی والد گرامی مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی علوی گرگانی، مرحوم شهید غفاری، مرحوم دکتر علیرضا فیض( فرزند ایشان) استاد دانشگاه احب تألیفات عدیده.
ملکات روحی آن مرحوم
۱-ایشان محل اقامت نماز خویش را به مرحوم آیت الله حائری واگذار می کنند و به مسجد امام مقابل السلام می روند، مرحوم آیت الله حائری نیز به جهت اینکه ایشان را به محل نماز خود برگردانند، محل نماز خودرا تغییر می دهند و از ایشان می خواهند که برای اقامه نماز جماعت به محل اول خویش برگردند و ایشان برای شکوه بخشیدن به جماعت مرحوم آقای حائری، حاضر به بازگشت نمی شوند.
۲- چون غالباً عصرها نماز ایشان با نماز آیت الله اقا شیخ ابوالقاسم کبیر (متوفای ۱۳۵۳ هجری قمری) در مسجد امام حسن عسگری"علیه السلام" مصادف می شد و هر یک از آنان که زودتر تشریف می آورند امامت نموده و آن دیگری به وی اقتداء می کرده است در حالی که هر دو صاحب فتوا و مرجع تقلید بودند.
۳- ایشان آنقدر به مسأله اخلاق و تهذیب نفس اهمیّت می دادند که فرموده بودند: من در درس مرحوم میرزای شیرازی(قدس سره) در سامراء بیشتر برای کسب اخلاق از محضر آن بزرگوار شرکت می کردم.
۴- همین طور معظم له از مرحوم آیت الله العظمی آقای حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی (رحمه الله علیه) بسیار ترویج می کردند، برخی به ایشان اعتراض می کنند و می گویند شما صاحب رساله و فتوائید و مرجع تقلید شیعه، برای چه از آقای بروجردی ترویج می کنید؟! در جواب می فرمایند: اگر برای خدا است ما باید از کسی که درحال حاضر علمدار است و حوزه را دارد حفظ می نماید، ترویج نماییم و اگر برای غیر خدا است، من اهلش نیستم.
بالجمله در تاریخ حیات روحانی آیت الله العظمی میرزا محمد فیض قمی (ره) نقاط برجسته ای از هضم نفس و خلوص ایمان و ترک هوی نمودار است برای اینکه ریاست و مرجعیت خویش را فدای بسط و توسعه دائره حوزه علمیه گردانید و حس امامت جوئی وریاست طلبی را زیر پای بنهاد و ثابت کرد که هر گامی که برمی دارد به نفع حوزه علمیه و دین و برای خدا و در راه خداست از این روی او را مظهر ملکات فاضله انسانی خوانده اند. به هر صورت آیت الله فیض قرب چهل سال در مولد و موطن خود شهر قم ریاست روحانی توأم با مقبولیّت تامّه داشت. ولمثل هذا فلیعمل العاملون.
آیت الله فیض داری سه فرزند روحانی بودند:
۱- مرحوم آیت الله آقا میرزا عباس فیض (ره)، صاحب تألیفات عدیده منجمله "گنجینه آثار قم در دو جلد قطور"، "قم و روحانیت"، "انجم فروزان"، "بدر فروزان"، "جدی فروزان"، "تاریخ کاظمین" و قریب به ۵۰ اثر دیگر. وی از مرحوم آیت الله والدشان و مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی موفق به اجازه نقل حدیث و اجتهاد در سن ۲۷ سالگی شده اند.
۲- مرحوم آیت الله آقای حاج آقا مهدی فیض (ره)، از ائمه جماعت و تولیت مسجد امام حسن عسکری (ع) قم و متولی ثلث باقی مرحوم حاج باقر حمامی (ره) به مدت ۷۰ سال و دارای تألیفات چندی که هنوز به چاپ نرسیده است و از علماء نجف همچون آیات الله العظام آقا سید جمال الدین موسوی گلپایگانی(ره)، آقا سید ابراهیم اصطهباناتی(ره) و آقا شیخ عبدالنّبی نجفی عراقی(ره) موفق به اجازه اجتهاد و نقل روایت در سن ۲۹ سالگی شده اند.
۳-دکتر علیرضا فیض استاد دانشگاه دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران که بعداً از حوزه علمیه قم به دانشگاه محلق شد، مؤلف "مبادی فقه و اصول"، "ترجمه لمعه دمشقیه"، "مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام"، "تاریخ زندگانی ملامحسن فیض کاشانی" و دهها اثر دیگر.
تألیفات
آثار و نوشته های چندی از وی بجای مانده است که عبارتند از:
۱- کتاب الفیض، در طهارت آب قلیل و عدم تنجیس متنجس که در تاریخ ۷ شعبان ۱۳۴۷هـ. ق، تألیف آن به انتها رسیده و به چاپ رسیده است.
۲- حاشیه بر عروه الوثقی مرحوم آیت الله سید محمد کاظم یزدی
۳- مناسک حج
۴- حاشیه بر وسیله النجاه مرحوم آیت الله آقا سید ابوالحسن اصفهانی
۵- مناسک فیض
۶- تفسیر(مخطوط)
۷- شرحی بر منظومه مرحوم سید بحرالعلوم در فقه (مخطوط)
۸- ذخیره العباد
۹- حاشیه بر کفایه مرحوم آخوند خراسانی (ره) (مخطوط)
۱۰- حاشیه بر مکاسب مرحوم شیخ انصاری (ره) (مخطوط)
۱۱- مختصر الاحکام
۱۲- حاشیه بر انیس التجّار مرحوم نراقی (ره) (مخطوط)
۱۳-حاشیه بر منتخب الاحکام آیت الله العظمی آقا سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (قدّس سرّه)
رحلت و مدفن
بالاخره روح این فقیه و مجتهد الهی و وارسته در سال ۱۳۷۰ هجری قمری در روز ۲۵ جمادی الاول مصادف با سیزدهم اسفند ۱۳۲۹ خورشیدی در صورتیکه به انجام فریضه ظهر مشغول بودند و دست ها را به سمت آسمان بلند کرده و عرض می کردند "الهی عامِلنا بِفضلِک" مرغ روحش به سمت ملکوت اعلی پر گشود و دیده از جهان فرو بست و شهر قم یک پارچه تعطیل و بازار قم به مدت ۳ روز بسته شد.
سال وفات "آیت الله الفیض" برمبنای حروف ابجد سال ۱۳۷۰ هجری قمری می شود و تشییع پیکر مطهر ایشان در زیر باران و جمعیت کثیری شامل زن و مرد و پیر و جوان که تا آن روز در قم چنین تشییعی سابقه نداشت، بر روی دست مریدان، شاگردان مکتب امام صادق(علیه السلام)، بازاریان و کسبه تشییع و توسط مرجع عالیقدرجهان تشیع حضرت آیت الله العظمی آقای بروجردی "قدس سره" نماز بر پیکر مطهر آن عالم فقیه اقامه و در ایوان طلا حضرت معصومه"سلام الله علیها" آرمید. و در مجلس ختم ایشان در مسجد (شاه تهران) امام خمینی که از جانب دولت وقت گرفته شده بود و واعظ معروف آقای فلسفی در منبر بودند، رزم آراء نخست وزیر، بدست فدائیان اسلام بدلیل خیانت به اسلام کشته شد و گفته شد همانطور که حیات فیض منشأ فیض بوده، ممات او نیز، با اعدام انقلابی رزم آرا منشأ آثار فیض گردید. رضوان الله تعالی مقابل.
بیت آیت الله العظمی فیض
در بیت مرحوم آیت الله مراسم روضه خوانی و قرائت دعا قدمتی دیرینه دارد پس از فوت ایشان ورثه حق و حقوق خودشان را از بیت مطالبه می نمایند. مرحوم آیت الله حاج آقا مهدی فیض فرزند مشارالیه برای فرزند خویش نقل نمودند که: من خدمت آیت الله العظمی بروجردی رسیدم و عرض کردم می خواهیم مراسم والدمان ادامه پیدا کند و درِ بیت بر روی مردم باز باشد ایشان فرمودند منزل را قیمت کنید. بیت را تقویم کردیم کارشناس آنرا ۳۴ هزار تومان قیمت کرد مرحوم آیت الله العظمی بروجردی ۸۰۰۰ تومان آنرا قبول کردند و به مقلدان شان در تهران ( تجار تهرانی) حواله کردند و این مبلغ به ورثه پرداخت گردید. این قضیه را برای آیت الله العظمی علوی بروجردی تعریف کردند و ایشان به نقل از مرحوم آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری فرمودند عین همین قضیه درباب بیت حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری اتفاق افتاده است.
منبع: راستابلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب