محقق ایرانی مؤسسه فناوری كالیفرنیا مطرح كرد
پاسخ اما و اگری به شبهات آتشفشان های کشور در سایه نبود سامانه های پایش
به گزارش راستابلاگ، دانشیار پژوهشکده علوم زمین با تأکید بر این که متاسفانه در نبود سامانه های پایش آتشفشان ها در ایران همه شبهات با اما و اگر پاسخ داده می شود، اظهار داشت: طرح پایش و مانیتورینگ رفتار آتشفشان های تفتان و بزمان در گذشته توسط پژوهشکده علوم زمین و مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی سیستان و بلوچستان تهیه و ارائه شده، اما متاسفانه تا حالا تامین اعتبار نشده است.
به گزارش راستابلاگ به نقل از ایسنا، وزنه ای در سطح زمین است که وقتی فعالیت می شود، به یک باره سنگ های گداخته درون خودرا به بیرون پرت می کند، بسیار داغ است، بوی بدی دارد، چون گازهای سمی را به همراه دارد، سنگ های مذاب روی زمین جاری می شوند و با گذشت زمان، کوه های آتشفشانی را برای ما به یادگار می گذارند.
اینها توصیف آتشفشان ها هستند. آنها بطور معمول در نقاطی یافت می شوند که صفحه های سخت پوسته زمین ساخت، همگرا یا واگرایی دارند. وقتی تصمیم می گیرند فوران کنند و راز مگوی خودرا با ما در بین بگذارند، وضعیت شومی را ایجاد می کنند، حتی ابزار آتش نشان ها هم کارساز نیست، تنها باید منتظر بود که گدازه ها راه به کجا باز می کنند.
یکی از بارزترین نمادهای آتشفشان کشور، «دماوند» است. مخروط دماوند قدیمی در حدود ۴۵۰ هزار سال پیش در سمت شمال و شرق، دستخوش یک فروریزش مهیب و ویرانی بزرگ شد و بخش های دماوند قدیم از جاده هراز تا پناهگاه تخت فریدون، هویدا است و ۱۰۰ هزار سال پس از این فروپاشی، دماوند جدید با فوران هایی، شروع و از ۴۵۰ هزار تا ۷ هزار سال قبل مخروط فعلی دماوند بر ویرانه های قبلی آن بر پا شد.
این گفته دکتر جمشید حسن زاده، محقق بخش علوم زمین شناسی و سیاره ای «مؤسسه فناوری کالیفرنیا» در گفت و گو با ایسنا، است و چنین ادامه می دهد: برمبنای شواهد، دماوند یک آتشفشان فعال است که زمان فوران آن معین نیست.
این محقق در پاسخ به این پرسش که آیا آتشفشان دماوند پس از فوران ۷ هزار سال قبل تا حالا فعالیت دیگری داشته است یا خیر، توضیح داد: اسطوره «دیو سپید» به این پرسش ربط پیدا می کند. این ارتباط همچون در قصیده «دماوندیه» ملک الشعرای بهار منعکس شده است که می گوید: «ای دیو سفید پای در بند» و در آن از دماوند با عنوان «دیو سفید» یاد شده است.
حسن زاده توضیح می دهد که «بهار» این ارتباط را از شاهنامه فردوسی گرفته است؛ چونکه فردوسی در داستان لشکرکشی کیکاوس به مازندران می گوید دیو سفید با بوجودآوردن ابری سیاه بر سر سپاهیان کیکاوس و فروریختن بارانی از سنگ به پاسداری از سرزمین مازندران می پردازد. شعر فردوسی حکایت از وقوع یک فعالیت آتشفشانی انفجاری دارد و می توان نتیجه گرفت این اسطوره ها سر نخ هایی برای رخداد یک آتشفشان احتمالاً جوان تر از ۷ هزار سال به ما می دهد. رخدادی که مردم شاهد آن بودند و سینه به سینه نقل کرده اند تا به فردوسی رسیده و او از آن به زیبایی در شاهنامه سخن گفته است.
وی با اعلان اینکه استدلال من این است که فعالیت آتشفشانی انفجاری منعکس شده در اسطوره دیو سفید، ۲ تا ۳ هزار سال پیش باید باشد، تصریح کرد: برای یافتن خاکستر مربوط به این فعالیت اخیر نمی توان تنها به مخروط دماوند بسنده کرد، بلکه باید در جاهای دیگری مانند دریاچه های اطراف جستجو کرد.
حسن زاده، «فیروزکوه»، «آمل» و «نکا» را از مناطق مناسب برای یافتن لایه های جوان تر دماوند دانست و اضافه کرد: در حفاری چاه های آب در ناحیه «نکا» قطعات «پامیس» داخل رسوبات جوان یافت شده است و بنظر می رسد این پاره سنگ ها با جریان آب و فرسایش خاک به اینجا رسیده باشند، اما آنها هنوز مورد سن یابی قرار نگرفته اند.
محقق مؤسسه فناوری کالیفرنیا دریاچه «تار» در ۱۰ کیلومتری شرق دماوند را از مناسب ترین مناطقی دانست که خاکستر حاصل از فوران های انفجاری دماوند می تواند در آن نهشته شده و محفوظ مانده باشند و بر ضرورت انجام حفاری در این دریاچه اصرار کرد.
آتشفشان تفتان و شایعه هایش
تفتان از دیگر آتشفشان های نیمه فعال کشور و در منطقه جنوب شرقی ایران است که در شهرستان خاش استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. این کوه با ارتفاع ۳۹۴۱ متر از سطح دریا بلندترین کوه بلوچستان است که از سه دهانه آتشفشانی این کوه همیشه بخار گوگرد خارج می شود.
در خرداد ماه سال ۹۶ بوی بدی در فضای شهر خاش، منتشر گردید که آنرا منتسب به فعالیت آتشفشانی تفتان دانستند، ولی مطالعات انجام شده از طرف پژوهشگران این حوزه، ادعا را رد کرد.
آخرین شایعه درباره ی این غول خفته خبری بود که در بهمن سال قبل بود که چند شهروند با ارسال تصاویری از کوه تفتان در شهرستان خاش، از افزایش فعالیت این آتشفشان و خروج دود غلیظ از آن خبر دادند.
این شهروندان عنوان کردند که صدها دریچه خروجی گاز گوگرد در این کوه به وجود آمده و این مساله موجب نگرانی هموطنان شد.
جلیل قلمقاش، دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفت و گو با ایسنا، اظهار داشت: کوه تفتان یکی از آتشفشان های نیمه فعال کشور است که آخرین فوران این آتشفشان در سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ بوده است.
دانشیار پژوهشکده علوم زمین، تصریح کرد: افزایش گازهای خروجی در فصل زمستان از این آتشفشان به سبب افزایش بارش و نفوذ آب به داخل این سامانه آتشفشانی و افزایش بخار طبیعی است. به این صورت که شدت خروج این گازها که بخش بزرگی از آنها بخار آب است، در فصل های پر بارش به سبب نفوذ آب های جوی بیشتر به داخل سامانه آتشفشان بیشتر می شود.
وی افزود: در این جهت بمنظور بررسی و ارزیابی وضعیت این آتشفشان برمبنای آخرین مطالعات و همین طور بررسی داستان افزایش گازهای خروجی برمبنای داده های علمی مطالعات میدانی را اجرائی کردیم.
قلمقاش اضافه کرد: هرچند شایعاتی در مورد فعالیت آتشفشانی تفتان در سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ وجود دارد، ولی مستندات علمی برای آن گزارش نشده است. برمبنای نتایج سن سنجی ایزوتوپی من و همکاران (۲۰۱۹) بنظر می رسد فعالیت ماگمایی بزمان جوان تر از کارهای ماگمایی آتشفشان تفتان هستند.
این دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی، اشاره کرد: در اطراف تفتان «دودخان» یا گازفشان و چشمه های آبگرم وجود دارد که هر دو نشانه های وجود مخزن ماگمایی در عمق آتشفشان تفتان هستند.
چند مورد درباره ی فیلم های انتشار یافته از تفتان
دکتر قلمقاش اظهار داشت: چند نکته درباره ی فیلم های انتشار یافته از آتشفشان تفتان قابل تامل است؛
۱) مشاهده گازهای خروجی از فاصله دور ارتباط مستقیم با جهت باد داشته و با تغییر شدت و جهت آنها، تظاهر آنها در آسمان تغییر می کند. بطور معمول در ایستگاه های پایش از موقعیت ثابت، شدت خروج آنها را رصد و ثبت می کنند که برمبنای آن می توان تغییر واقعی آنها را بررسی کرد.
۲) بررسی فیلم های سالهای قبل دودخان ها با فیلم های جدید که از نزدیک، دودخان ها را نشان می دهد، نشانگر فعالیت تقریباً مشابه و عدم تغییر شدت آنهاست. در سالهای اخیر در رأس آتشفشان تفتان (قله جنوبی) ده ها دودخان یا گازفشان کوچک و بزرگ فعال بوده است که مقایسه فیلم های قدیمی و فیلم اخیر نشانگر عدم تغییر قابل توجه گازفشان هاست.
۳) شدت خروج این گازها که بخش بزرگی از آنها بخار آب است، در فصل های پر بارش به سبب نفوذ آب های بیشتر جوی به داخل سامانه آتشفشان بیشتر می شود.
۴) بررسی موقعیت داده های در دسترس لرزه ای در ماه های اخیر نیز نشانگر عدم فعالیت لرزه ای در منطقه است.
دانشیار پژوهشکده علوم زمین اظهار داشت: بدین سان می توان تایید نمود که رفتار آتشفشان تفتان نسبت به ماه های گذشته تغییر محسوسی نداشته است.
وی افزود: بیشتر آتشفشان های فعال و خفته در جهان دارای سامانه های پایش یا مانیتورینگ هستند که در آنها بطور معمول رفتار آتشفشان مشاهده و ثبت می شود. در این ایستگاه های پایش با استقرار سامانه های مختلف، خاصیت های مختلف آتشفشان همچون گازهای خروجی (دما، ترکیب و شدت)، چشمه های آب گرم، کارهای لرزه ای و... با عدد و ارقام بررسی و ثبت می شوند.
قلمقاش اضافه کرد: پس به هنگام وقوع نشانه هایی از فعالیت، با بررسی پارامترهای مختلف می توان اثبات کرد که فعالیت سامانه آتشفشان در ضمن روزها یا ماه های اخیر تغییر کرده است یا نه؟
وی اشاره کرد: متاسفانه در نبود سامانه های پایش آتشفشان ها در ایران همه شبهات با اما و اگر پاسخ داده می شود. طرح پایش و مانیتورینگ رفتار آتشفشان های تفتان و بزمان در گذشته توسط پژوهشکده علوم زمین و مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی سیستان و بلوچستان تهیه و ارائه شده، اما متاسفانه تا حالا تامین اعتبار نشده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب