استانداردسازی كتاب هم از آن حرف هاست!
به گزارش راستابلاگ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) - یادداشت
افشین داورپناه
گاهی اوقات برخی دستگاه های فرهنگی اصطلاحاتی را وضع می كنند یا درباره اصطلاحاتی مانور می دهند كه از اساس، اشتباه و نابجاست! و این البته در شرایط فرهنگی ما چیز تازه و عجیبی نیست.
در ماه های اخیر شنیدم بحثی با مبحث «استانداردسازی كتاب كودكان» مطرح شده و جلساتی هم با حضور برخی از مدیران و كارشناسان فرهنگی در سرای اهل قلم موسسه خانه كتاب برای پرداختن به این مورد برگزار شده است. نمی دانم ایده «استانداردسازی كتاب كودك» توسط چه كسی یا چه نهادی عرضه شده اما جای تاسف است كه با این همه تجربه های انباشته شده در حوزه كتاب و حتی ممیزی، همچنان ایده هایی مطرح می گردد كه صرفا به درد شلتاق پلتاق كردن می خورد، فاقد هر نوع نگاه كارشناسی است و در نهایت، فقط وقت و بودجه ای برای پرداختن به چنین موضوعات بیهوده ای هدر می رود. اولین پرسشی كه در این جا مطرح می شد این بود كه مقرر است چه چیز كتاب كودك استاندارد شود؟ كمیت یا كیفیت؟ بر چه اساسی؟ اصلا لزوم این كار چیست؟ ظاهرا عده ای از پایین بودن كیفیت محتوای كتاب های حوزه كودك (و نوجوان) گله دارند! اما واقعیت این است كه این مورد ربطی به اصطلاح و مفهوم «استاندارد» و «استانداردسازی» دارد؟ كمی در استفاده از اصطلاحات محتاط باشیم.
«استاندارد» یعنی وجود معیارهای كمی و قابل سنجش تا بتوان بر مبنای آن محصولی (كالایی) را تولید كرد! استانداردها یك مرجع واحد و به روشی علمی (سنجش پذیر) وضع می كند؛ رعایت كردن چنین معیارهایی در تولید هر كالا مساوی است با دریافت مُهر استاندارد و مهر استاندارد بر روی هر كالا یعنی كه سطحی از كیفیت این كالا توسط یك مرجع مطمئن تائید شده است؛ آیا شما در حوزه كتاب هم مقرر است شاخص های كمی و قابل سنجش وضع كنید و بگویید از این به بعد كتاب های كودك باید بر طبق این استاندارد تولید شود؟ پس الان بخش «ممیزی» كتاب در اداره كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چه كاری انجام می دهد؟ همه كتاب ها برای دریافت مجوز انتشار در این اداره بررسی می گردد و چنان چه از نظر محتوایی مناسب قوانین، ارزش ها و هنجارهای مورد تائید نظام نباشد، اجازه انتشار نمی یابد.
ما حتی درباره كارهای كمیت پذیرتری چون طراحی جلد هم نمی توانیم از اصطلاح «استانداردسازی» استفاده نماییم، چه رسد به محتوای كتاب ها! نهادهای متولی در نهایت می توانند ضوابط و معیارهایی كلی و عمومی وضع كنند اما شما نمی توانید سبك نوشتاری و نوع عرضه مطالب را به نویسنده دیكته كنید. مثلا می گردد استانداردی وضع كرد كه همه شبیه به هوشنگ مرادی كرمانی یا فلان نویسنده خارجی بنویسند؟
این كه عده ای علاقه مند هستند كیفیت محتوایی كتاب های كودك ارتقا پیدا كند، دغدغه ارزشمندی است؛ هرچند در این جا هم مفهوم «ارتقای كیفی» بستگی به بینش، سبك زندگی یا ایدئولوژی مخاطبان دارد و هر مخاطبی «كیفیت بهتر» را بر مبنای نگرش و سبك زندگی خودش تعریف می كندـ با این وجود رسیدن به این هدف، با به كاربردن یا پرداختن به مفهوم «استانداردسازی» میسر نمی شود؛ نمی توان اداره ممیزی دیگری برای كتاب كودك راه انداخت با این هدف كه می خواهیم از نظر محتوایی «كتاب باكیفیت»(!؟) برای گروه های كودك و نوجوان تولید نماییم. كتاب یك مرتبه در ممیزی اداره كتاب، مجوز می گیرد، از این به بعد این گروه های مرجع و كارشناسان هستند كه می توانند كتاب هایی را كه ارزشمندتر تلقی می كنند به شیوه های گوناگون به مخاطبان سفارش كنند. از جانب دیگر، ناشران می توانند در این زمینه نقش مهمی داشته باشند و هر كتابی را منتشر نكنند؛ یقینا ناشری كه برای انتشار كتاب از نویسنده پول می گیرد امكان دارد هر كتاب را با هر كیفیتی منتشر كند.
«استانداردسازی» اصطلاحی است كه در صنعت برای تولید نوعی از كالا با یك شكل واحد به كار برده می شود؛ این شكل الگویی واحد كه كمیت پذیر یا با معیارهای كمی قابل سنجش است، قبل از این توسط یك مرجع (برای مثال سازمان ملی استاندارد) تائید شده و بعنوان استاندارد عرضه شده است و هر كالایی كه فاقد این شاخص ها باشد، كالای بی كیفیتی تلقی می گردد.
یقیناً نه در مبحث كتاب بلكه در سایر محصولات فرهنگی از قبیل تئاتر، موسیقی، سینما، هنرهای تجسمی و هنرهای تلفیقی هم اصطلاح «استانداردسازی» نمی تواند كاربرد داشته باشد. باآنكه امكان دارد هر حكومتی یا سازمانی معیارها یا ضوابطی برای ممیزی این محتواهای فرهنگی وضع كند. به هر حال تاریخ نشر در جهان تجربه های گوناگون و درخشانی را پشت سر گذاشته است؛ آیا نباید از این تجربه ها استفاده كرد؟ مبحث «استانداردسازی كتاب كودك» در كدام كشور جهان، بخصوص كشورهایی كه پیشتاز كتاب كودك هستند، انجام شده است كه ما دومین آن باشیم؟
البته خوشحالم كه انجمن نویسندگان كودك و نوجوان قاطعانه با مبحث استانداردسازی كتاب كودك مخالفت كرده است؛ با این وجود ظاهرا كسانی به پروراندن چنین ایده ای علاقه مند هستند؛ همچون مدیرعامل موسسه خانه كتاب كه در نشست «استانداردسازی كتاب كودك» ضمن تاكید بر لزوم استانداردسازی كتاب كودك از نظر فیزیكی و محتوایی، برای همكاری جهت اجرایی شدن این مساله اعلام آمادگی كرده است (به نقل از خبرگزاری كتاب ایران؛ ایبنا)ـ لااقل ابتدا اجازه بدهید بررسی شود كه این كار شدنی است یا نه، بعد برای اجرایی شدن آن اعلام آمادگی كنید.
حمیدرضا شاه آبادی، نویسنده و مدیرعامل انتشارات مدرسه، هم در همین نشست، بر لزوم استانداردسازی كتاب كودك تاكید كرده و گفته است: «مدتی است كه من به فكر تدوین برنامه ای برای استانداردسازی كتاب كودك هستم و این كه موازینی تعریف شود تا بتوانیم برپایه آنها كتاب ها را استانداردسازی نماییم. همان گونه كه مواد غذایی، اسباب بازی ها و... مولفه هایی برای استاندارد بودن شان تعریف شده است می توانیم استاندارد ملی هم برای كتاب شامل ظاهر و محتوای اثر در نظر بگیریم» (به نقل از همان خبرگزاری).
صرفا همین كه محتوای كتاب با مواد غذایی مقایسه شده است، نشان دهنده سست بودن مبحث «استانداردسازی كتاب كودك» است. چگونه می توان محتوای یك كتاب، پیام، سبك نوشتاری، دانش، و معلومات و نوع نگاه یك نویسنده در یك كتاب را با مواد غذایی مقایسه كرد؟ شما برای آبگوشت یا سوسیس می توانید استاندارد واحد (معیارهای كمی سنجش) مشخص كنید اما برای كتاب...! مضافا این كه اگر به زعم شما ایده استانداردسازی كتاب، امكان پذیر و منطقی است ابتدا آنرا برای كتاب بزرگسال پیاده كنید و جایگاه اداره كتاب و ممیزی فعلی را هم مشخص كنید.
صرفا كاربرد اشتباه اصطلاح «استانداردسازی» برای چنین موضوعی چندان مهم نیست اما این كه هنوز عده ای، بخصوص در میان مدیران، كارشناسان فرهنگی، ناشران و حتی نویسندگان وجود دارند كه همچنان ایده های تمامیت طلبانه و در عین حال غیركارشناسی، هزینه بر و تحقق ناپذیری را عرضه می كنند، واقعا نگران كننده است.
البته پس از گذشت نزدیك به یك ماه، مشخص نشد نتیجه و جمع بندی دو نشست با مبحث «استانداردسازی كتاب كودك» چه شد و به كجا انجامید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب